ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΠΑΡΡΗΣΙΑ: Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΑΤΤΑΛΗΣ

Γράφουν: Μαριάνα Πασσαλή και Γιάννης Ρουσόδημος, με τη συνδρομή του συντονιστή καθηγητή, κ. Δημήτρη Μπαρσάκη.

Μόνο οι κάτοικοι της περιοχής της Άτταλης, ή έστω και των διπλανών χωριών Πλατάνας και Μακρυκάπας, γνωρίζουν την ύπαρξή της, παρόλο που πρόκειται για τη μεγαλύτερη επιφανειακή σπηλιά της Εύβοιας. Βρίσκεται στην είσοδο ενός φαραγγιού βορειοδυτικά της Άτταλης, και η πελώρια αίθουσά της, αποτελώντας έναν ιδανικό χώρο προϊστορικής κατοίκησης, υπόσχεται πολλές εκπλήξεις σε ενδεχόμενη αρχαιολογική και γενικότερα επιστημονική έρευνα.
(Δ.Μ.)

Φτάσαμε στη σπηλιά με τη βοήθεια του κ. Γιώργου Ράζου, ο οποίος κατάγεται από την Άτταλη και, όπως μας αφηγήθηκε, όταν ήταν παιδί, πήγαινε συχνά εκεί για παιχνίδι με τα άλλα παιδιά του χωριού. Ακολουθώντας το μονοπάτι προς το φαράγγι του Κάκαβου, παράλληλα με την ποταμιά που κατεβαίνει από την Πλατάνα, βρεθήκαμε μπροστά στη θεόρατη είσοδο της σπηλιάς, της οποίας το άνοιγμα φτάνει σε μήκος τα 25 τουλάχιστον μέτρα, έχοντας όμως ένα μεγάλο βράχο στο μέσο, έτσι που σχηματίζονται δύο "πύλες", με μέγιστο ύψος κάπου 8 μέτρα.

Η σπηλιά της Άτταλης, ή αλλιώς σπηλιά του Κάκαβου, είναι επιφανειακή, δεν είναι δηλαδή βαραθροσπηλιά, όπως άλλες γνωστές της Εύβοιας και, απ' όσο ξέρουμε, δεν υπάρχει στο νομό μας άλλη επιφανειακή σπηλιά τόσο μεγάλη.

Το πλάτος της φτάνει τα 30 μέτρα περίπου και το μήκος της τα 40, ενώ το ύψος της κεντρικά πλησιάζει τα 10 μέτρα. Το δάπεδο, που είναι σε γενικές γραμμές ομαλό, έχει κλίση προς τα έξω και κάποια τμήματά του καλύπτονται από ασβεστολιθικές σπηλαιοαποθέσεις. Σε πολλά σημεία της οροφής κρέμονται μικροί σταλακτίτες, αλλά διακρίνονται και απομεινάρια μεγαλύτερων σταλακτιτών, που δυστυχώς έχουν καταστραφεί από ανθρώπινο χέρι. Στα τοιχώματα υπάρχουν διάφοροι σταλακτιτικοί σχηματισμοί, κυρίως κατακόρυφες πτυχώσεις ("κουρτίνες"), όπως και μικρότερες ή μεγαλύτερες τρύπες ("κλειδαρότρυπες"), αλλά και όμορφα γραμμωτά σχέδια ("νερά") στην επιφάνεια των πετρωμάτων.

Λέγεται ότι κάποτε – άγνωστο πότε – υπήρχε στο βάθος της σπηλιάς ένα πέρασμα, η αρχή ενός τούνελ δηλαδή, που συνέχιζε μέσα στο βουνό, αλλά είναι φραγμένο πια από τις ασβεστολιθικές αποθέσεις. Λένε, επίσης, ότι πολύ παλιότερα υπήρχε και εκκλησάκι στο εσωτερικό της σπηλιάς.

Αναζητήσαμε ίχνη προϊστορικής κατοίκησης στο εσωτερικό της σπηλιάς, μα θα ήταν βεβαίως απίθανο να βρίσκαμε κάτι επιφανειακά και μάλιστα στο ασβεστοποιημένο έδαφος. Μόνο λίγα οστά ζώων εντοπίσαμε. Δεν θα πρέπει, όμως, να υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η σπηλιά έχει κατοικηθεί σε διάφορες φάσεις της Εποχής του Λίθου. Αποτελεί πράγματι έναν ιδανικό τόπο κατοίκησης, καθώς συγκεντρώνει όλα τα πλεονεκτήματα, όπως είναι η προσιτή και ταυτόχρονα καλυμμένη και ασφαλής θέση της στην άκρη του φαραγγιού, η ύπαρξη ποταμιού σε ελάχιστη απόσταση από την είσοδό της, η μεγάλη ευρυχωρία της, η ομαλότητα και η ευθυγράμμιση της αίθουσάς της με την επιφάνεια του εδάφους, αλλά και η κλίση του δαπέδου της προς τα έξω, που αποτρέπει την είσοδο νερού στο εσωτερικό της.

Μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες, χρησιμοποιούσαν τη σπηλιά οι βοσκοί της περιοχής σαν μαντρί, ενώ αναφέρεται ότι χρησιμοποιήθηκε και από αντάρτες για λημέρι. Οι κάτοικοι της Άτταλης θυμούνται ότι πριν από χρόνια κάποιοι, πιθανώς επιστήμονες, έψαξαν στο χώρο και βρήκαν μερικές… χειροβομβίδες. Όπως φαίνεται, όμως, υπεύθυνη επιστημονική έρευνα δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα.

Από την άλλη πλευρά, μαθαίνουμε ότι ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος σχεδιάζει να διανοίξει ένα περιπατητικό μονοπάτι κατά μήκος του φαραγγιού του Κάκαβου, που αρχίζει από τη θέση όπου βρίσκεται η σπηλιά και φτάνει ως την Πλατάνα, ώστε να προσελκυσθούν φυσιολάτρες και να αξιοποιηθεί οικοτουριστικά η πανέμορφη αυτή περιοχή του δήμου Μεσσαπίων. Οπωσδήποτε, πολύ καλή η ιδέα, μα πιστεύουμε ότι εκείνο που προέχει, είναι να απαιτηθεί και να πραγματοποιηθεί επιτέλους μια εμπεριστατωμένη έρευνα της σπηλιάς από αρχαιολόγους, σπηλαιολόγους και συναφείς ειδικότητες. Και… θα μας θυμηθείτε!