Στη συνέντευξη συμμετείχαν οι μαθήτριες Βάσια Καλαβρή, Χριστίνα Καλαβρή, Σπυριδούλα Κεραμιδά και Κική Παπαναστασίου, ο μαθητής Βαγγέλης Τόλης και ο συντονιστής καθηγητής.
Ο Λουδοβίκος στην Τελετή απονομής των βραβείων των 6ων Πανευβοϊκών Μαθητικών Αγώνων Ποίησης 2000, τους οποίους διοργάνωσε το περιοδικό μας.- Λουδοβίκε, θα θέλαμε κατ' αρχήν να μάθουμε για το ξεκίνημά σου...
Γεννήθηκα σ' ένα χωριό πάνω στα βουνά της Κρήτης, στα Ανώγεια. Η μουσική το θέλησε να ασχοληθώ μαζί της. Ένας ξάδερφός μου έφερε από τα καράβια ένα όργανο και το ξέχασε στο χωριό. Το βρήκα κι έμαθα να παίζω. Τον πρώτο δίσκο μου τον έβγαλα το 1985 και περιείχε μοιρολόγια. Από τότε κυκλοφόρησαν άλλοι 6 δίσκοι μου, στους οποίους γράφω στίχους και μουσική και στα περισσότερα τραγούδια τραγουδάω ο ίδιος. Ο νεότερος δίσκος μου έχει τίτλο 'Το όχι αποκοιμήθηκε στην αγκαλιά του ναι».
- Ποια πρόσωπα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη ζωή και το έργο σου;
Από τα σημαντικότερα πρόσωπα στην πορεία μου ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις, ένας σπουδαιότατος άνθρωπος που με κατεύθυνε στη μουσική δημιουργία. Αλλά ήταν κι άλλοι, φίλοι γέροντες από το χωριό μου, που τους εκτιμούσα πολύ και για τη σοφία τους.
- Η αγάπη σου για τα μοιρολόγια εκφράζει μια απαισιοδοξία;
Καμιά απαισιοδοξία. Το μοιρολόι, κατά βάθος, σου δίνει τη χαρά να τραγουδάς και το θάνατο. Στην Κρήτη οι γυναίκες λένε λόγια πολύ τρυφερά σε κάποιον που πεθαίνει. Αυτά είναι τα μοιρολόγια κι ασχολήθηκα με αυτά γιατί είναι γεμάτα αλήθεια, είναι αληθινά ποιήματα.
- Πώς βλέπεις την ποίηση γενικότερα;
Τη θεωρώ ως την πιο όμορφη έκφραση του ανθρώπου, που στην ουσία πρέπει απλώς να την ανακαλύπτεις. Η ποίηση υπάρχει από μόνη, αιωρείται στον αέρα κι ο καθένας έχει τη δυνατότητα να τη νιώσει. Είναι ένας δρόμος η ποίηση, που μας οδηγεί σε κάτι ανώτερο.
- Κι η μουσική;
Η μουσική για μένα είναι τρόπος σκέψης και τρόπος ζωής. Δεν υπάρχει στιγμή χωρίς αυτή...
- Πώς εκτιμάς τις μουσικές προτιμήσεις της σύγχρονης νεολαίας;
Η νεολαία σήμερα προτιμά εκείνα που με διάφορους τρόπους της επιβάλλουν. Δεν κρίνω, αλλά το λέω αντικειμενικά. Όταν στην τηλεόραση παίζουν συνέχεια κάποια τραγούδια, αυτά τα ακούνε όλοι. Αλλά ο καθένας πρέπει να βρει αυτό που τον ενδιαφέρει και θα πάει, αν το θέλει, εκεί που τον οδηγεί η ψυχή του.
- Αν ήσουν μαθητής σήμερα, τι στάση θα είχες στις καταλήψεις;
Θα ήμουνα υπέρ των καταλήψεων... γιατί δεν μπορεί όλα αυτά τα παιδιά, που φωνάζουν και βγαίνουν στους δρόμους, να ζούνε στην πλάνη. Κάτι τους λείπει και το διεκδικούν!
- Τι σε ανησυχεί περισσότερο στον εκπαιδευτικό χώρο σήμερα; Θα ήθελες να προτείνεις κάτι;
Δε μου αρέσει να μαθαίνουν κάτι «απ' έξω» τα παιδιά και να το ξαναλένε. Αυτό δεν το θεωρώ γνώση. Για μένα, η επανάληψη είναι η καταστροφή της μάθησης. Θα ήθελα τα παιδιά να εκφράζουν γνώμη, να ακούνε μέσα από το δημιουργικό τους βλέμμα, να βρίσκουν κι όχι να μαθαίνουν ό,τι τους λένε και να το ξαναλένε κι αυτά. Θεωρώ ότι αυτό είναι λάθος, όπως τελείως λάθος είναι και οι «εισαγωγικές» εξετάσεις. Μπορεί, όταν εξετάζεσαι να μη νιώθεις καλά και να μην ανταποκριθείς. Αλλά θα μπορούσαν αυτά να γίνονται σε πολλά και διάφορα επίπεδα, και σε εξυπνάδα και σε χιούμορ. Θα μου άρεσε να βλέπουν και το χιούμορ, αν θέλουν να κρίνουν σωστά.
- Τι θα πρόσφερε το χιούμορ;
Το χιούμορ είναι ο πιο σοβαρός τρόπος για να καταλάβεις τον κόσμο. Είναι μεγάλη υπόθεση να ξέρεις να φτιάχνεις μια άλλη πραγματικότητα, κάνοντας τους άλλους να γελάνε.
- Για τις μεταρρυθμίσεις Αρσένη, ποια είναι η γνώμη σου;
Δεν τις γνωρίζω τις μεταρρυθμίσεις Αρσένη και δεν έχω άποψη. Αυτό που θα ήθελα, όμως, είναι να ασχολούνταν τον περισσότερο χρόνο τους τα παιδιά με μουσική και τέχνες. Έτσι να πλάθουν τον εαυτό τους και να ολοκληρωθούν ως πρόσωπα μέσα στη φύση. Αλλά τα συστήματα επιδιώκουν μια επαγγελματική εξειδίκευση, αδιαφορώντας για όλα τα άλλα.
- Η οικολογία έχει θέση σ' αυτά;
Κατ' αρχάς, είναι ντροπή να ονομάζουμε κάποιους οικολόγους. Είναι κάτι που από μόνο του εννοείται η οικολογία. Ο καθένας μας είναι μέρος της φύσης, η οποία όμως δεν μας ανήκει. Απλώς, πρέπει να συμπεριφερόμαστε φυσικά.
- Υπάρχει κάποια ιερότητα σ' αυτή τη σχέση με τη φύση;
Ιερότητα είναι να ζεις τη ζωή φυσικά. Να σέβεσαι και να αισθάνεσαι.
- Έχει σήμερα χαθεί κάτι από την ιερότητα της ζωής;
Η ταχύτητα και η ευκολία της σύγχρονης ζωής εναντιώνονται στην ιερότητα. Πράγματι, η ιερότητα χάνεται.
- Ελπίδα υπάρχει;
Και βέβαια υπάρχει. Εσείς, για παράδειγμα, είστε ελπίδα μεγάλη.
- Νομίζεις ότι τα πράγματα είναι καλύτερα σήμερα για τα νέα παιδιά;
Τα νέα παιδιά σήμερα έχουν περισσότερες πιθανότητες να πετύχουν, διότι είναι περισσότερο πληροφορημένα για κάθε θέμα.
- Μήπως όμως η πληροφόρηση δεν είναι πάντα η σωστή;
Μπορεί να είναι σωστή και λάθος. Υπάρχουν πράγματα για σκουπίδια, αλλά υπάρχουν και καλά. Μπορείς να μάθεις από την τηλεόραση, αλλά κάνει κακό κοινωνικό η τηλεόραση, όταν προβάλλει τη βία και μας εξοικειώνει με τους σκοτωμούς, σε σημείο που να βλέπουμε κάποιον να πεθαίνει δίπλα μας και να μη νιώθουμε τίποτα.
- Είναι εύκολο να ξεχωρίσει ένας νέος την καλή από την κακή πληροφόρηση;
Ίσως δεν μπορεί αρχικά να την ξεχωρίσει, όμως με το χρόνο θα καταλάβει τι αξίζει και τι είναι για πέταμα. Οι γοργοί ρυθμοί κι η μεγάλη ταχύτητα δεν είναι καλά πράγματα, ενώ καλό είναι ό,τι σε χαλαρώνει. Υπάρχει το ένστικτο για να το καταλάβεις.
- Θεωρείς τη μεγάλη τεχνολογική ανάπτυξη επικίνδυνη για τη ζωή;
Την τεχνολογία την αποδέχομαι όταν προσφέρει, όπως για παράδειγμα στην ιατρική επιστήμη. Αλλά δε συμφωνώ με την τεχνολογία που ακυρώνει τις χειρονομίες και τη συμπεριφορά μας, που καταργεί το ρόλο του ανθρώπου για χάρη της ευκολίας. Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από το να μην κάνεις αυτό που σου έχει ορίσει η φύση.
- Για το πρόβλημα των ναρκωτικών ποια είναι η άποψή σου; Πού το αποδίδεις;
Το θεωρώ πλαστό, είναι ένα δίλημμα που μας το φτιάχνουνε. Τα ναρκωτικά είναι κάτι πρόσκαιρο, δεν είναι λύση. Αιτία κι εδώ είναι το στοιχείο της ευκολίας. Πίσω απ' αυτά βρίσκεται μια κοινωνία που δε σε αφήνει να φτιάξεις τα παιχνίδια σου με τα χέρια σου, που δε σε αφήνει να έχεις χρόνο για παιχνίδι, που σε οδηγεί στην ανία, ώσπου τελικά να ψάχνεις παραδείσους ψεύτικους.
- Θεωρείς ότι υπάρχει ρατσιστική αντιμετώπιση των ναρκομανών;
Τελικά, μόνο προς τους αγγέλους δεν υπάρχει ρατσισμός. Απέναντι σε όλες τις μειονότητες, ο κόσμος έχει ρατσιστικές διαθέσεις. Μόνο προς τους αγγέλους δεν είναι ρατσιστές, από φόβο μάλλον. Ο ρατσισμός εκδηλώνεται πάντα από θέση ασφαλείας και σημαίνει ότι εμείς είμαστε οι καλοί, ενώ οι άλλοι είναι κακοί. Έζησα και την περίπτωση ενός ξαδέρφου μου, που τον βοηθήσαμε να αποτοξινωθεί. Η κατάσταση ενός ανθρώπου χαμένου μέσα στα ναρκωτικά σε γεμίζει δάκρυα.
- Μπορεί να λυθεί το πρόβλημα των ναρκωτικών;
Όλα τα προβλήματα έχουν λύση. Έλεγε χαρακτηριστικά ο John Lennon: Έχω μια λύση...Έχεις ένα πρόβλημα; Θα μπορούσαν στα παιδιά που έχουν «χαθεί» να τους χορηγούν τα ναρκωτικά, να μην τα φυλακίζουν και να μην τα περιφρονούν, να τους δώσουν και κάποια δουλειά να κάνουν. Είναι κοινωνικό το πρόβλημα και το κράτος δεν κάνει κάτι. Από τη μια μας λένε ότι το τσιγάρο βλάπτει την υγεία κι από την άλλη το διαφημίζουν και ωθούν τους νέους στο κάπνισμα.
- Ποιοι έχουν συμφέρον από τη διάδοση των ναρκωτικών;
Νομίζω ότι υπάρχει ένα κράτος σε παγκόσμιο επίπεδο που διακινεί τα ναρκωτικά. Πρόκειται για μια επιχείρηση και το θέμα είναι οικονομικό, μόνο το χρήμα τους ενδιαφέρει, είναι αδίστακτοι, τους κυβερνά το χρήμα και θέλουν να μαζεύουν όλο και πιο πολύ χρήμα. Παλιότερα λέγανε οι άνθρωποι: να φάμε σήμερα κι αύριο έχει ο Θεός! Και ήταν ευτυχισμένοι.
- Τι προτείνεις σήμερα στους νέους;
Να μάθουν να ακούνε τα βήματά τους πάνω στο χώμα... και να ερωτεύονται. Να καταλάβουν ότι η μεγαλύτερη δύναμη του κόσμου είναι η αγάπη, όπως κι η καλοσύνη κι η ευγένεια. Η αγάπη είναι για λιγότερα πρόσωπα, η καλοσύνη για περισσότερα κι η ευγένεια για πολύ περισσότερα.
- Ποια είναι η θέση του έρωτα στη ζωή;
Ο έρωτας είναι θεός. Είναι η μεγαλύτερη δύναμη του κόσμου. Όλα όσα κάνουμε τα κάνουμε για τον έρωτα. Ο έρωτας είναι μάχη, που οφείλουμε να δώσουμε πολλές φορές στη ζωή μας. Είναι η πρώτη μάχη του ανθρώπου με τον εαυτό του, είναι τρόπος αυτογνωσίας, έτσι μαθαίνεις ποιος είσαι και πώς να ζεις. Ο έρωτας ακυρώνει τη γνώση σου και σε πάει στην αρχή....
- Υπάρχει νίκη και ήττα σ' αυτή τη μάχη;
Κατά κανόνα ήττα υπάρχει.
- Απαισιόδοξο αυτό.
Καθόλου απαισιόδοξο. Ο έρωτας με την ήττα προχωρεί. Χάνει τη μάχη, αλλά κερδίζει τον πόλεμο.
- Πόσο σημαντική θεωρείς την παράδοση;
Μερικά μέρη της θεωρώ σημαντικά. Τα άλλα τα θεωρώ βάρβαρα. Παράδοση είναι αυτό που αντέχει στο χρόνο. Η παράδοση περπατάει, αλλά πρέπει κι εσύ να προχωρείς και όχι να επαναλαμβάνεις. Δεν πρέπει να επαναλαμβάνεται το παραδοσιακό συνέχεια. Αυτοί που παίζουν παραδοσιακά τραγούδια, ας το κάνουν μια φορά, δεν προσφέρει τίποτα όμως να γίνεται συνεχώς. Όλ' αυτά εξέφραζαν μια εποχή άλλη, αλλά το σήμερα είναι διαφορετικό, έχουμε τη δική μας τέχνη και μακάρι να μας καταδεχθεί κάποτε η παράδοση.
- Η έννοια ελληνισμός τι σου λέει;
Ο ελληνισμός δεν έχει μόνο εθνικό περιεχόμενο, είναι κάτι πολύ φαρδύτερο, περιέχει και το χριστιανισμό. Μου τα έλεγε αυτά κι ένας καλόγερος παλιά. Ο ελληνισμός είναι τρόπος σκέψης και έκφρασης της τέχνης και της φιλοσοφίας, εδώ και πάρα πολλούς αιώνες.
- Συνηθίζεις να συζητάς με καλόγερους;
Ναι, θεωρώ ότι αυτοί οι άνθρωποι κάνουνε αγώνα να συνταυτισθούνε με ένα στόχο στη ζωή, που μπορεί να λέγεται θεός ή εαυτός τους, και κατά τη γνώμη μου, μέσα από την άσκηση, έχουνε πολλά πράγματα να σου πούνε.
- Θυμάσαι κάτι ιδιαίτερο από κάποια επίσκεψή σου σε μοναστήρι;
Θυμάμαι που σε μια μονή του Αγίου Όρους είχα και το μαντολίνο μου μαζί και είχα παίξει για τους καλόγερους. Τους έπαιξα κάποια μοιρολόγια κι όλοι οι καλόγεροι έκλαιγαν.
- Με την πολιτική τι σχέσεις έχεις;
Δεν έχω σχέσεις με την πολιτική και τους πολιτικούς, αλλά είμαι πολιτικοποιημένο άτομο, είμαι αριστερός. Περισσότερο όμως πιστεύω στα αισθήματα και στο καθαρό βλέμμα του ανθρώπου.
- Ποια είναι η γνώμη σου για τα πρότυπα που προβάλλονται προς τους νέους από πολιτικούς και γενικά από πρόσωπα με υψηλές δημόσιες θέσεις;
Ποδοσφαιριστές προβάλλουν και τραγουδιστές, και μάλιστα αυτούς που με τα τραγούδια τους κάθε άλλο παρά προάγουν τον πολιτισμό. Θέμα ευκολίας είναι πάλι. Τα συστήματα τα πολιτικά έχουν ανάγκη να φτιάχνουν οπαδούς και να αποπροσανατολίζουν. Σημασία έχει όμως να τα ξεπερνά κανείς αυτά τα πρότυπα και να καταλήγει να ανακαλύψει την ποίηση και την ποιότητα της ζωής.
- Τι θα ήθελες εσύ να κατορθώσεις στη ζωή σου σε προσωπικό επίπεδο;
Να είμαι ο εαυτός μου, να έχω υγεία κι ο δρόμος που έχω βρει στη μουσική να με πάει ως εκεί που μπορώ.
- Τι θα ήθελες να συμβεί στον πλανήτη;
Να μην ακούγονται θόρυβοι, όπως βόμπες και εξατμίσεις αυτοκινήτων.
- Μετά από τόσα μοιρολόγια που έχεις τραγουδήσει, πώς τον βλέπεις τον θάνατο;
Ένα αναγκαίο ταξίδι είναι ο θάνατος. Είναι το μόνο βέβαιο που έχουμε στη ζωή. Η φύση το έχει μελετήσει. Μια πολύ μεγάλη στιγμή της ζωής είναι.
- Έχεις συμβιβαστεί με την ιδέα του θανάτου;
Έτσι πιστεύω. Τραγουδώντας τραγούδια που έχουν σχέση με το θάνατο και βιώνοντας καταστάσεις, πιστεύω πως μπορώ να κατανοήσω. Δεν ξέρω τι θα γίνει μέχρι το τέλος, όταν πλησιάζει αυτό το πράγμα, όταν υπάρχει ο τρόμος του αγνώστου. Αλλά τον αισθάνομαι στοιχείο της ζωής το θάνατο. Ούτε βέβαια τον θεωρώ ακύρωση της ύπαρξης. Στο κάτω - κάτω, αυτό το σώμα που αγγίζουμε θα γίνει από την αρχή, θα γίνει νερό, θα γίνει χώμα, θα γίνει πράγματα που θα τροφοδοτήσουν τη ζωή. Είναι σοφή η φύση και ξέρει, ο Θεός δηλαδή...
- Πιστεύεις σε μια ζωή μετά το θάνατο;
Αυτό είναι τόσο άγνωστο και τόσο ποθητό. Δεν ξέρω.
- Πώς αποφάσισες να κάνεις συναυλίες ξημερώματα;
Γιατί μου αρέσει το χάραμα και οι άνθρωποι που ξυπνούν για να ακούσουν τη μουσική μου, χωρίς να είναι κουρασμένοι από κάποιες δουλειές.
- Γιατί αποφεύγεις να τραγουδάς σε νυχτερινά κέντρα;
Επειδή θεωρώ ότι το τραγούδι πρέπει να το λες όταν έχεις αίσθημα για να το πεις, κι όχι να το επαναλαμβάνεις κάθε βράδυ. Τότε είναι ψεύτικο.
- Τον τελευταίο σου δίσκο τον τιτλοφορείς «Το όχι αποκοιμήθηκε στην αγκαλιά του ναι». Πώς εννοείς αυτή τη σχέση του όχι με το ναι;
Εννοώ ότι το όχι και το ναι δεν απέχουν, δε χωρίζονται. Είναι δύο άκρα της ίδιας γραμμής, όπως το μαύρο είναι βαθύ λευκό και το λευκό είναι ανοιχτό μαύρο. Το ένα περιέχει το άλλο, αλλά μας έμαθαν να μη βλέπουμε τα ενδιάμεσα στοιχεία. Η ζωή βρίσκεται στα ενδιάμεσα, ανάμεσα στο ναι και το όχι...
- Ετοιμάζεις κάποια καινούρια δουλειά;
Ετοιμάζω ένα δίσκο που έχει να κάνει με την... εκκρεμότητα.
- Μια και βγάζουμε την είδηση, μας λες και δυο λόγια για την... εκκρεμότητα;
Πιστεύω ότι η εκκρεμότητα είναι ένα «είδος» υπό διωγμό. Οι άνθρωποι που έχουν εκκρεμότητες θεωρούνται λάθος από τον κόσμο. Όμως, η εκκρεμότητα έχει αξία και κύρος, γιατί μπορεί να μας επαναπροσδιορίζει, να μας κάνει να επαναπροσδιορίσουμε τη στάση μας, να γίνουμε πιο ευρηματικοί, ζώντας και κινούμενοι σε αναφορά προς κάποια σημαντικά βήματα. Αντιθέτως, όταν είσαι αυτό που λέμε «εντάξει», τότε πιστεύω πως δεν είσαι καθόλου εντάξει. Πιστεύω ότι η εκκρεμότητα έχει κύρος, γιατί μας κινητοποιεί.
- Είναι ανατρεπτικό αυτό;
Ναι, είναι!
- Λουδοβίκε, σ' ευχαριστούμε και σου ευχόμαστε πάντα δημιουργίες.
Εγώ σας εύχομαι να γεννιέται χαμόγελο από τις δραστηριότητές σας και το περιοδικό σας να πείθει τους ανθρώπους που το διαβάζουν, διότι οι αλήθειες οι μεγάλες και η έννοια του ωραίου και της αγάπης περνούν μέσα από τα παιδικά μάτια.
- Θα σε περιμένουμε στην Τελετή Απονομής Βραβείων των Αγώνων Ποίησης, το Μάη στα Ψαχνά, μια που είσαι και μέλος της Κριτικής Επιτροπής.
Πιστεύω ότι θα τα καταφέρω να έρθω.
(Παρρησία, τεύχος 3, Άνοιξη 2000)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου