ΟΙ ΑΜΑΡΤΙΕΣ ΤΗΣ "ΝΕΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ"

Γράφουν (με τη συνδρομή του συντονιστή καθηγητή): Βασίλης Γκουζίνης, Ήρα Πατρίκα, Παναγιώτα Πριόνα, Μάρα Αγγελάτου

Το εξώφυλλο, πάντως, προϊδεάζει για τη "σαλάτα" του περιεχομένου

Ο θόρυβος που γίνεται τελευταία γύρω από τα νέα σχολικά βιβλία αφορά κατά κύριο λόγο στα βιβλία της Ιστορίας και ιδιαίτερα της Στ΄ τάξης του Δημοτικού, όπου επισημαίνονται ορισμένες άστοχες διατυπώσεις ή ανακρίβειες. Όμως, πολλά προβλήματα υπάρχουν και σε άλλα νέα βιβλία, όπως της Νεοελληνικής Γλώσσας του Γυμνασίου, που μάλλον, λόγω της φύσης του αντικειμένου, δεν γίνονται τόσο εύκολα αντιληπτά όσο αυτά της Ιστορίας.

.

ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ, ΓΛΩΣΣΙΤΣΑ ΜΑΣ, ΤΙ ΣΟΥ 'ΜΕΛΛΕ ΝΑ... ΠΑΘΟΥΜΕ!

.

Φαίνεται πως τα νέα βιβλία της Νεοελληνικής Γλώσσας του Γυμνασίου έχουν γραφτεί έτσι ώστε να είναι, πρώτα απ' όλα, δύσχρηστα. Αυτό έχει να κάνει με τη δομή των Ενοτήτων, όπου αραδιάζονται αρχικά τέσσερα εισαγωγικά κείμενα κι άλλα τόσα ή και περισσότερα σε άλλα σημεία της κάθε ενότητας. Παράλληλα, αραδιάζονται πάμπολλες υποενότητες με ένα σωρό «κουτάκια» και τίτλους που επαναλαμβάνονται, αναλόγως, δυο και τρεις φορές σε κάθε ενότητα: «Ακούω και μιλώ», «Οι πρώτες μου γνώσεις για», «Μαθαίνω ότι», «Συμπεραίνω ότι», «Μαθαίνω για», «Διαπιστώνω ότι», «Διαβάζω και γράφω», «Ας θυμηθούμε τι μάθαμε». Και οι ερωτήσεις κατανόησης και ασκήσεις διάσπαρτες κατά τον ίδιο τρόπο. Οι παραπάνω τίτλοι επαναλαμβάνονται δύο, τρεις ή και τέσσερις φορές ο καθένας μέσα στην ίδια ενότητα και η σύγχυση που προκαλείται είναι άνευ προηγουμένου.
.

Κάτι άλλο που μας ταλαιπωρεί αφάνταστα είναι και τα αναγκαία «πισωγυρίσματα» στα εισαγωγικά κείμενα, πάρα πολλές φορές, σε κάθε ενότητα, για χάρη και της θεωρίας και των ασκήσεων, που δεν έχουν καμιά σειρά και συνέχεια.
.

Όμως, δεν είναι μικρότερη και η άσκοπη ταλαιπωρία από τις ασκήσεις που συστηματικά προηγούνται της θεωρίας και αυτό που ελέγχουν είναι το τι ξέραμε πριν διδαχθούμε το μάθημα και όχι τι διδαχθήκαμε, διαβάσαμε και μάθαμε. Φυσικά κι ο καθηγητής, για να κάνει σωστά το έργο του, είναι αναγκασμένος να ψάχνει συνέχεια τρόπους να βάζει κάποια τάξη στα πράγματα.
.

Αλλά και η διατύπωση είναι συχνά ασαφής ή και εξεζητημένη. Ειδικά, οι ερωτήσεις θα έπρεπε να διατυπώνονται με ακρίβεια, ώστε να μη χρειάζεται να κάνουμε υποθέσεις για το τι συγκεκριμένα ζητούν. Κάποιες, μάλιστα, από τις ερωτήσεις ή τις διαθεματικές εργασίες είναι τόσο υπερβολικές, που είναι αδύνατο να ασχοληθούμε, γιατί οι αντικειμενικές συνθήκες δεν το επιτρέπουν, όπως ο χρόνος, ο τόπος, η εκπαιδευτική υποδομή κλπ.
.

Σε πολλά θέματα θεωρίας λείπουν οι απαραίτητες διευκρινίσεις, που θα τα έκαναν πιο κατανοητά, ώστε να μην είμαστε αναγκασμένοι να καταφεύγουμε σε άλλα μέσα, «λυσάρια» δηλαδή. Μα δεν είναι ίσως τυχαίο ότι τη συγγραφή αυτών των βιβλίων ανέλαβαν οι εκδόσεις «Μεταίχμιο», που αναφέρονται στην προμετωπίδα ως «ανάδοχος συγγραφής». Γνωστό, βεβαίως, είναι ότι οι ίδιες εκδόσεις έχουν κυκλοφορήσει και τα αντίστοιχα «λυσάρια». Έχει αξιοσημείωτο ενδιαφέρον μάλιστα η πληροφορία ότι τα «λυσάρια» κυκλοφόρησαν πριν ακόμη κυκλοφορήσουν τα σχολικά βιβλία.
.

Στα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε και κάποιες ειδικότερες παρατηρήσεις, που αφορούν σε αδικαιολόγητους «νεωτερισμούς», ορολογίες και λάθη (τυπογραφικά και μη). Συγκεκριμένα, στο βιβλίο της Α' τάξης (σελ. 86) διαβάζουμε: «Χωρίστε τα ρήματα του αποσπάσματος σε δύο ομάδες. Στην πρώτη κατατάξτε τα ρήματα που στο α' πρόσωπο του ενεστώτα τελειώνουν σε -ώ και στη δεύτερη εκείνα που τελειώνουν σε -ώ» (!). Στο βιβλίο της Β' τάξης (σελ. 82) μαθαίνουμε ότι οι λέξεις «ξυλουργοί, χαλκουργοί, ελεφαντουργοί» είναι «Λέξεις σύνθετες με β' συνθετικό το -ουργός». Βέβαια, λέξη «ουργός» δεν υπάρχει, αλλά υπάρχει η λέξη «έργο(ν)», με θέμα «έργ-», που είναι το β' συνθετικό των παραπάνω σύνθετων λέξεων.
.

Ας δούμε και την πολύ «κατατοπιστική» ορολογία για τα μέρη της πρότασης, που ίσως για λόγους «πρωτοτυπίας» (;) μετονομάζονται από «μέρη» σε «φράσεις». Διαβάζουμε, λοιπόν, στη σελίδα 63 του βιβλίου της Α΄ τάξης: «Κάθε πρόταση αποτελείται από δύο βασικά μέρη. Στο ένα μέρος κεντρική λέξη είναι το ουσιαστικό, ενώ στο άλλο μέρος το ρήμα. Το ένα μέρος, λοιπόν, θα το αναφέρουμε από εδώ κι εμπρός ως ονοματική φράση, ενώ το άλλο ως ρηματική φράση». Στην επόμενη σελίδα (64), στο «κουτάκι» με τίτλο «Διαπιστώνω ότι», διαβάζουμε: «Μια ονοματική φράση μπορεί να είναι μέρος μιας ρηματικής φράσης». Ο καθένας καταλαβαίνει τη σύγχυση, εκτός ίσως από τους συγγραφείς του βιβλίου, που δεν είχαν κανένα λόγο να την προκαλέσουν, και αναρωτιόμαστε γιατί να κάνουν τα εύκολα δύσκολα.
.

Επίσης, στη σελίδα 70 του βιβλίου της Α΄ τάξης χρησιμοποιούνται οι όροι «δικατάληκτα» και «τρικατάληκτα» ουσιαστικά, με αποτέλεσμα να δημιουργείται και πάλι σύγχυση. Γιατί οι όροι αυτοί ισχύουν για τα επίθετα και δηλώνουν αυτά που έχουν την ίδια κατάληξη στο αρσενικό και θηλυκό γένος (δικατάληκτα) ή αυτά που έχουν διαφορετική κατάληξη σε κάθε γένος (τρικατάληκτα). Όμως, τώρα, χρησιμοποιούνται οι ίδιοι και πάλι όροι για να δηλωθούν οι διαφορετικές καταλήξεις, όχι σε σχέση με τα γένη των επιθέτων, αλλά σε σχέση με τις πτώσεις των ουσιαστικών, που φυσικά δεν έχουν τρία γένη, μα ένα και σπανιότατα δύο.
.

Και τι να πούμε για την αισθητική και την εικονογράφηση των σελίδων αυτού του βιβλίου! Η προσοχή διασπάται από τα τόσα «κουτάκια», τα παιχνιδιάρικα χρωματιστά σημαδάκια, τα τόσα ακατάστατα σκιτσάκια ή, μάλλον, «καραγκιοζάκια», που μας πάνε πίσω στα πρώτα χρόνια του δημοτικού σχολείου. Ίσως η πρόθεση του «αναδόχου συγγραφής» ήταν να παρουσιάσει ένα «ανέξοδο» βιβλίο χαριτωμένο και ελκυστικό, μα στην πραγματικότητα μόνο «κιτς» μπορεί να χαρακτηριστεί κι αυτό που κυρίως μας προκαλεί είναι ζαλάδα και απώθηση.
.

Η προχειρότητα των βιβλίων είναι ολοφάνερη, και μια σαλάτα, όσο φανταχτερή κι αν την κάνουμε, παραμένει σαλάτα. Εκτός αυτού, όλα τα «τεχνάσματα» εντυπωσιασμού αποβαίνουν σε βάρος της ουσίας, της ίδιας της γλώσσας, προωθώντας εμμέσως και πρότυπα του... american dream. Τούτο, όμως, θέλει πολλή ανάλυση και δεν είναι του παρόντος. Προς το παρόν, απευθύνουμε έκκληση στους αρμοδίους του Υπουργείου να αντιμετωπίσουν με τη μέγιστη σοβαρότητα το θέμα της συγγραφής των βιβλίων της Γλώσσας. Γιατί και η γλώσσα είναι ιστορία και, μάλιστα, πολύ μεγάλη Ιστορία! Δεν συμφωνείτε;

(Παρρησία, τεύχος 14, Μάιος 2007)